ergonomia
Ergonomia – co to jest?
Według Nowej encyklopedii powszechnej PWN, ergonomia to dyscyplina wiedzy zajmująca się zasadami i metodami dostosowywania warunków pracy do właściwości fizycznych i psychologicznych człowieka, czyli takiego sposobu konstruowania urządzeń technicznych i kształtowania materialnego środowiska pracy, jakie wynikają z wymagań fizjologii i psychologii pracy. Warto zauważyć, że pojęcie ergonomia pojawiło się w encyklopedii dopiero w 1970 roku.

Podstawowe znaczenie ergonomii to optymalizacja pracy, rozumianej jako układ lub system współdziałania człowieka ze środkami pracy. Szersze definicje jako przedmiot ergonomii określają nie tylko wiedzę o możliwościach człowieka, ale całą analizę i kształtowanie współzależności wszystkich elementów składowych systemu pracy, aktywności zawodowej człowieka, organizacji i środków pracy oraz produktu, będącego wynikiem pracy. Innymi słowy ergonomia to wiedza o tym, jak powinno być optymalnie zorganizowane środowisko pracy, aby było najpełniej przystosowane do psychofizycznych możliwości człowieka, i w jak najmniejszym stopniu wpływało na jego zdrowie.

Ergonomia w pracy umysłowej
Praca umysłowa, najczęściej wykonywana w pozycji siedzącej, może stać się bardzo uciążliwa dla organizmu. Długi okres pracy (wielogodzinny, kilkumiesięczny, kilkuletni) z komputerem, wraz z niekorzystnymi czynnikami, może powodować dolegliwości zdrowotne. Długotrwałe unieruchomienie organizmu obciąża kręgosłup i mięśnie pleców, a także powoduje spowolnienie procesów fizjologicznych. Dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego u osób wykonujących pracę w pozycji siedzącej dotyczą ok. 35% tych pracowników. Praca rutynowa jest bardzo często monotonna i w dłuższym okresie powoduje znużenie i zmniejszenie zaangażowania w poprawne jej wykonywanie. Z kolei praca intensywna jest często wykonywana pod presją czasu. To skutkuje stresem, zmęczeniem, bólami głowy i frustracjami. Praca z komputerem powoduje również problemy z oczami, dłońmi, ramionami i nogami. Wszystko to zmniejsza efektywność oraz zadowolenie z pracy i przyczynia się do częstszych absencji.

Tym problemom można zapobiegać, projektując stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii. Zdecydowanie poprawi to komfort pracy, a także zwiększy zadowolenie pracodawcy.


Zagrożenia dla zdrowia w pracy biurowej:
1. Wpływ pracy przy komputerze na wzrok
Praca przy komputerze, szczególnie długotrwała, w złych warunkach, może powodować takie dolegliwości jak:
  • przemijająca (nie zawsze!) krótkowzroczność
  • rozmywanie się obrazu
  • zły kontrast widzenia
  • podwójne widzenie
  • uczucie pieczenia, kłucia, ucisku
  • tępy ból oka
  • łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek


Na subiektywne dolegliwości związane ze zmęczeniem oczu na skutek pracy przy komputerze skarży się aż 90% kobiet i 80% mężczyzn!

2. Obciążenia psychiczne
Praca przy komputerze pociąga za sobą również duże obciążenia psychiczne. Po pierwsze, często jest to praca jednostajna i monotonna. Powtarzanie tych samych czynności powoduje znużenie i apatię. Z drugiej strony nowoczesny sprzęt o dużej mocy obliczeniowej ma krótki czas reakcji. Zmiany na monitorze pojawiają się błyskawicznie, dużo szybciej, niż może na nie zareagować układ nerwowy człowieka. Powoduje to konieczności wytężonej i ustawicznej uwagi, co prowadzi do zmęczenia i różnych symptomów napięcia: trudności w myśleniu, drażliwości, nerwowości, uczucia leku, skłonności do zapominania, a nawet… ziewania. Kolejną przyczyną stresu jest też abstrakcyjność pracy przy komputerze. Operator styka się z symbolicznymi wyobrażeniami rzeczy, z ich abstrakcyjnymi przedstawieniami, co powoduje poczucie alienacji. Karol Marks byłby zaskoczony żywotnością swojej teorii!

3. Wpływ na układ szkieletowo-mięśniowy
To kolejna grupa zagrożeń związanych z pracą przy komputerze. Na dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego skarży się 50% badanych mężczyzn i 70% kobiet. Mimo iż dolegliwości te wydają się błahe, w istocie jest to cicha bomba. Prowadzą do poważnych stanów zwyrodnieniowych w rejonie szyi i barków, palcach i nadgarstkach, okolicach ud i krzyża. Skąd się to bierze? Pracując przy komputerze, zmuszeni jesteśmy pozostawać przez długi czas w określonej pozycji oraz wykonywać dokładne ruchy o dużej powtarzalności.

Cumulative Trauma Disorders (dolegliwości powstające w wyniku mikrourazów)

Cumulative Trauma Disorders to inaczej psychiczne i fizyczne urazy, występujące w stałym miejscu, a wywołane biomechanicznym działaniem na specyficzną cześć ciała (plecy, ręce, kark, nadgarstki). CDT różni się od tradycyjnego zmęczenia mięśni, ponieważ nie objawia się w krótkim czasie. Syndrom CDT powstaje w wyniku powtarzających się niesprzyjających warunków. Tak powstałe urazy są bardzo trudne, a w niektórych przypadkach niemożliwe do wyleczenia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka!


Podstawową przyczyną powstawania urazów mogą być:

1. Powtarzający się ruch, taki jak:
  • pisanie na klawiaturze
  • ciągły ruch ręką i ramieniem przy pracy myszką
  • sięganie po dokumenty znajdujące się powyżej ramion

2. Nacisk na mięśnie i nerwy wywołany przez:
  • zginanie nadgarstka i opieranie o powierzchnię
  • ciągły kontakt łokci z blatem
  • nacisk na mięśnie nóg spowodowany niewielką ilością miejsca

3. Nieprawidłowa postawa w trakcie pracy:
  • brak możliwości położenia stóp płasko na podłodze
  • nieprawidłowa postawa, brak oparcia i podłokietników
  • nieprawidłowa wysokość siedzenia i blatu

Ergonomiczne stanowisko pracy:

Ergonomiczne stanowisko pracy przy komputerze powinno spełniać trzy podstawowe kryteria:
  • umożliwiać pracę przy różnorodnych zadaniach
  • umożliwiać dostosowanie do indywidualnych potrzeb użytkownika
  • umożliwiać zmianę pozycji

Podstawowe elementy stanowiska pracy:

Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować nadmiernego obciążenia układy mięśniowo szkieletowego ani innych uciążliwości, związanych z przybieraniem niewygodnych pozycji ciała. Pozycja korpusu i ramion powinna być jak najbardziej naturalna, minimalizująca zbędne ruchy i wymuszone ułożenie. Szczególnie niebezpieczne jest to, co niezauważalne, czyli stałe obciążenie pleców, stóp, ramion, nóg i nadgarstków. Dolegliwości z nim związane, na co dzień bagatelizowane, objawiają się zwykle, kiedy jest już za późno.

Stół
  • powinien mieć możliwość regulacji wysokości. Wysokość blatu powinna być dostosowana do pracującej przy nim osoby i pozwalać na zachowanie co najmniej kąta 90 stopni (między ramieniem a przedramieniem) przy pisaniu na klawiaturze. Przestrzeń na nogi powinna pozwolić na płaskie ułożenie stóp na podłodze. Jeśli brak jest regulacji blatu, można skorzystać ze specjalnych podnóżków.
  • powierzchnia stołu musi umożliwiać wygodną pracę z notatkami i dostępność wszelkich potrzebnych nam narzędzi. Wszystkie elementy wyposażenia stanowiska powinny być w zasięgu ramion, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji. Jeśli nie jest to możliwe, można skorzystać z różnego rodzaju udogodnień: podstawek na notatki, stojących i wiszących kuwet, podstawek pod telefon itp.
  • głębokość stołu powinna pozwalać na oparcie nadgarstków przy pisaniu na klawiaturze, najlepiej na specjalnej podkładce. W przypadku częstej pracy z dokumentami i notatkami, stanowisko powinno być wyposażone w uchwyt na dokumenty, z regulacją ustawienia wysokości i nachylenia. Uchwyt powinien znajdować się przed pracownikiem – między klawiaturą a monitorem, zawsze tak, by minimalizować ruchy głowy.
Krzesło
  • powinno być obrotowe i mieć możliwość regulacji wysokości siedziska. Oparcie krzesła powinno być ukształtowane zgodnie z naturalną pozycją kręgosłupa i mieć regulacją kąta nachylenia.
  • powinno mieć co najmniej pięć miejsc podparcia, zapewniając w ten sposób stabilność. Niedopuszczalne są jakiekolwiek luzy w jego konstrukcji.
  • bezpieczne dla zdrowia krzesło powinno mieć również regulowane podłokietniki.
Oświetlenie
  • powinno być trojakiego rodzaju: naturalne (światło słoneczne), ogólne (świetlówki o białej barwie) oraz miejscowe (regulowane lampki o żółtej barwie światła, które powinny być ustawione tak, aby nie raziło pracownika).
Podnóżek
  • bardzo istotny, a prawie nieobecny element wyposażenia biurowego. Ma za zadanie utrzymanie naturalnego kąta nachylenia stóp w pozycji siedzącej. Podnóżek powinien mieć antypoślizgową powierzchnię.
Ekran
  • najlepiej ciekłokrystaliczny (w przeciwieństwie do tradycyjnych monitorów nie emituje szkodliwego promieniowania)
  • monitor należy ustawić tak, aby był w odległości od 40 do 70 cm i 20-50 cm poniżej linii wzroku. Ważne jest, aby płaszczyzna ekranu była prostopadła do twarzy. Ustawienie monitora powinno wyeliminować odblask.
Klawiatura i mysz
Tu również chodzi o jak najbardziej naturalną, niewymuszoną pozycję rąk, zapobiegającą ciągłym, długotrwałym obciążeniom ramion i nadgarstków.
  • klawiatura i mysz powinny znajdować się w specjalnej szufladzie. W pisaniu na klawiaturze istotne jest, aby nadgarstki miały cały czas wsparcie na przednim wsporniku, a jeśli to możliwe – na żelowej podkładce. Zapobiega to bardzo niebezpiecznym, długotrwałym obciążeniom stawów, które po latach pracy przemieniają się w dokuczliwe schorzenia.
  • klawiatura powinna mieć możliwość regulacji kąta nachylenia.
  • najbardziej naturalne ułożenie dłoni zapewnia klawiatura dzielona
  • Komputer powinien być ustawiony tak, aby umożliwiać łatwy dostęp do napędów CD, DVD.
  • mysz, podobnie jak klawiatura, stwarza zagrożenie długotrwałymi obciążeniami nadgarstków. Dlatego jej umiejscowienie powinno pozwalać na oparcie nadgarstka na blacie, o ile to możliwe – na podkładce żelowej.

Czy twoja praca jest bezpieczna? – podstawowe warunki bezpiecznej pracy przy komputerze:
  1. Na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej podłogi.
  2. Szerokość przejścia w biurach powinna być nie mniejsza niż 60 cm.
  3. Wszystko, po co sięgasz, powinno leżeć w zasięgu rąk, bez konieczności wychylania się i skrętu tułowia, oraz na wysokości nie wyższej niż bark.
  4. Klawiatura i mysz powinny być umieszczone na wysuwanej szufladzie, ok. 60-75 cm nad ziemią. Blat pod monitor – 70-90 cm nad ziemią, przy czym różnica między blatem klawiatury i monitora nie powinna być mniejsza niż 10 cm.
  5. Odpowiednia przestrzeń dla nóg, dla wysokiego mężczyzny to 65 cm wysokości, 70 cm głębokości, 70-80 cm szerokości.
  6. Krzesło powinno mieć 5 punktów podparcia i sztywną, pozbawiona luzów konstrukcję.
  7. Krzesło powinno mieć możliwość regulacji wysokości siedzisk. Odpowiedni zakres regulacji wysokości to 40-51 cm.
  8. Stały kąt oparcia powinien wynosić ok. 10 stopni odchylenia w tył od pionu. Odpowiedni zakres jego regulacji to 5 stopni w przód i 30 w tył.
  9. Stanowisko powinno umożliwiać położenie stóp płasko na podłodze. Jeśli jego konstrukcja na to nie pozwala, powinno być wyposażone w podnóżek.
  10. W przypadku częstej pracy z dokumentami i notatkami, stanowisko powinno być wyposażone w uchwyt na dokumenty, z regulacją ustawienia wysokości i nachylenia. Uchwyt powinien znajdować się przed pracownikiem – między klawiaturą a monitorem, zawsze tak, by minimalizować ruchy głowy.
  11. Monitor komputera powinien mieć możliwość odchylenia do 20 stopni do tyłu. W przypadku braku regulacji, stanowisko powinno być wyposażone w umożliwiającą ją podstawkę.
  12. Klawiatura powinna mieć możliwość regulacji kąta nachylenia.

Stanowisko powinno umożliwiać oparcie nadgarstków podczas pisania na klawiaturze i korzystania z myszy, najlepiej na podstawce żelowej.